Συντήρηση Υφάσματος (Θ)

Η ενότητα αυτή εξηγεί τι είναι το ύφασμα και ποιος ο ρόλος των υφασμάτων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ταυτόχρονα περιγράφεται εν συντομία η εξέλιξη της κατασκευής υφασμάτων. Στη συνέχεια αναλύονται οι βασικοί μέθοδοι  με τους οποίους μπορούν να κατασκευαστούν τα υφασμάτινα αντικείμενα.

Στόχοι Ενότητας

Να κατανοήσουν οι σπουδαστές τι είναι το ύφασμα και με ποιους τρόπους κατασκευάζονται τα υφάσματα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, σε διάφορες περιοχές του κόσμου, ώστε να κατανοήσουν τις διαφοροποιήσεις που υπάρχουν ανάλογα με το κλίμα και τη διαθεσιμότητα των πρώτων υλών και να μπορούν να αναγνωρίζουν τις διαφορετικές μεθόδους κατασκευής. 

Λέξεις Κλειδιά

Ύφασμα,  υφαντική, υφαντοποικιλτική, πλέξιμο,  κατασκευή χαλιών, κετσές/τσόχα, φιλέ, δαντέλα, sprang/δικτυωτά, υφαντική με κάρτες, “ύφασμα φλοιός” .

Παρουσιάζονται οι τρόποι με τους οποίους μπορούν να διακοσμηθούν τα υφασμάτινα αντικείμενα, και αναλύονται οι διαφορετικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Στόχοι Ενότητας

Να κατανοήσουν οι σπουδαστές τις διαφορετικές τεχνικές διακόσμησης υφασμάτινων αντικειμένων και να μπορούν να τις αναγνωρίζουν στα αντικείμενα που θα πρέπει να συντηρήσουν.

Λέξεις Κλειδιά

Βαφική, κεντητική, τύπωμα υφασμάτων, ξύλινες σφραγίδες, μεταξοτυπία, επιλεκτική βαφή, επιλεκτική αφαίρεση χρώματος, διακοσμητικές υφάνσεις και διακοσμητικά φινιρίσματα.

Παρουσιάζονται οι φυσικές ίνες και περιγράφεται η κατεργασία των ινών για την κατασκευή νημάτων. Αναλύονται τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται και στάδια κατεργασίας των ινών βαμβακιού, λιναριού, μαλλιού και μεταξιού.  Περιγράφονται τα είδη των μεταλλικών νημάτων και οι μέθοδοι κατασκευής τους. 

Στόχοι Ενότητας

Να γνωρίσουν οι σπουδαστές τα είδη φυσικών ινών και νημάτων, να κατανοήσουν τα στάδια επεξεργασίας των φυσικών ινών για την παραγωγή κλωστών και νημάτων, καθώς και τους τρόπους κατασκευής των μεταλλικών νημάτων, ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν και να καταγράφουν τα υλικά αυτά κατά της διάρκεια μελέτης των αντικειμένων που πρόκειται να συντηρήσουν. 

Λέξεις Κλειδιά

Φυσικές ίνες,  βαμβάκι, λινάρι, μαλλί, μετάξι, μεταλλικά νήματα, γνέσιμο, ρόκα, αδράχτι, λανάρισμα.

Στην ενότητα αυτή περιγράφονται τα βασικά είδη αργαλειών που χρησιμοποιούνται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Περιγράφονται ακόμη τα είδη των βασικών υφάνσεων καθώς και οι τρόποι κατασκευής του βελούδου και των φλοκάτων.

Στόχοι Ενότητας

Να κατανοήσουν οι σπουδαστές πως κατασκευάζονται τα υφαντά υφάσματα και να μπορούν να αναγνωρίζουν τα είδη των υφάνσεων.

Λέξεις Κλειδιά

Οριζόντιος αργαλειός εδάφους, κάθετος αργαλειός, κάθετος αργαλειός με βάρη, καθιστός αργαλειός, αργαλειός της μέσης, βασικές υφάνσεις, βελούδο, νεροτριβή.

Γίνεται μια σύντομη αναδρομή στη χρήση και τον ρόλο των ενδυμάτων. Περιγράφεται η εξέλιξη της ελληνικής ενδυμασίας και η υιοθέτηση των διαφόρων στοιχείων στις παραδοσιακές ενδυμασίες. Αναλύονται τα μέρη της γυναικείας και ανδρικής ενδυμασίας και τα υλικά και οι τρόποι κατασκευής τους.   

Στόχοι Ενότητας

Να εξοικειωθούν οι σπουδαστές με τις παραδοσιακές φορεσιές, τα υλικά και την τεχνολογία κατασκευής και τη διακόσμησή τους καθώς και τις διαφοροποιήσεις που παρουσιάζουν ώστε να μπορούν να αναγνωρίσουν τα διάφορα τμήματά τους και τον τρόπο που συνδυάζονται μεταξύ τους αλλά και πως τα διάφορα τμήματα/υλικά μπορούν να επιδρούν στην κατάσταση διατήρησης του συνόλου.   

Λέξεις Κλειδιά

Ελληνικές ενδυμασίες, γυναικείες ενδυμασίες:  πουκάμισο, επενδύτες, φόρεμα, ζωνάρι, ποδιά, εσώρουχα, κεφαλοκαλύμματα και κεφαλοδέματα, κοσμήματα, κάλτσες και  παπούτσια. Ανδρικές ενδυμασίες: βράκα, φουστανέλα, αντερί, τζουμπές, μεταμφιέσεις.

Περιγράφονται τα είδη των εκκλησιαστικών υφασμάτων: Ιερατικά άμφια, λειτουργικά καλύμματα και διακοσμητικά πέπλα και η χρήση τους, και δίνονται παραδείγματα από το κάθε είδος.

Στόχοι Ενότητας

Να εξοικειωθούν οι σπουδαστές με τα είδη των εκκλησιαστικών υφασμάτων, τα υλικά και την τεχνολογία κατασκευής και τη διακόσμησή τους καθώς και τις διαφοροποιήσεις που παρουσιάζουν ώστε να μπορούν να αναγνωρίσουν τα διάφορα τμήματά τους και τον τρόπο που συνδυάζονται μεταξύ τους αλλά και πως τα διάφορα τμήματα/υλικά μπορούν να επιδρούν στην κατάσταση διατήρησης τους.  

Λέξεις Κλειδιά                    

Ιερατικά άμφια, λειτουργικά καλύμματα, διακοσμητικά πέπλα, ιερατικός σάκος, επιτραχήλιο, επιμανίκια, επιγονάτιο, οράριο, ωμοφόριο, αέρας,  αντιμήνσιο, επιτάφιος, ποδέα, λάβαρα κλπ.

Στην ενότητα αυτή περιγράφονται τα πολυμερή συστήματα των κυτταρινικών και πρωτεϊνικών ινών, και τα χαρακτηριστικά των συστημάτων αυτών που επηρεάζουν τις φυσικές, μηχανικές και άλλες ιδιότητες των ινών. Παρουσιάζονται οι τέσσερις κύριες φυσικές ίνες: βαμβάκι, λινάρι, μαλλί και μετάξι, η μορφολογία, η δομής τους και τα μικροσκοπικά χαρακτηριστικά τους καθώς και οι ιδιότητες των ινών αυτών. Τέλος περιγράφονται τα είδη τεχνητών ινών, η τεχνολογία κατασκευής τους και οι ιδιότητές τους.

Στόχοι Ενότητας

Να κατανοήσουν οι σπουδαστές τα πολυμερή σύστημα των φυσικών και τεχνητών ινών και πως αυτά επηρεάζουν τα χαρακτηριστικά τους και τις φυσικές-μηχανικές αλλά και τις χημικές ιδιότητες των ινών, ώστε να μπορούν να κατανοήσουν την διαδικασία φθοράς των ινών και των υφασμάτων.

Λέξεις Κλειδιά

Πολυμερή, βαθμός πολυμερισμού, κυτταρινικές ίνες, πρωτεϊνικές ίνες, τεχνητές ίνες, γραμμικότητα, προσανατολισμός, ελκτικές δυνάμεις, μηχανικές ιδιότητες ινών, χημικές ιδιότητες ινών.

Παρουσιάζονται οι κυριότερες φυσικές βαφές καθώς και η διαδικασία βαφής με αυτές. Αναλύονται οι ιδιότητες των βαφών, των χρωμοφόρων και αυξόχρωμων ομάδων, καθώς και η μέθοδος εφαρμογής των βαφών στα νήματα και υφάσματα για να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.  Στη συνέχεια περιγράφονται οι κυριότερες κατηγορίες βαφών που υπάρχουν σήμερα και η μέθοδος εφαρμογής τους. Τέλος, αναλύονται οι διαδικασίες και οι μηχανισμοί διάβρωσης των βαφών υπό την επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων. 

Στόχοι Ενότητας

Να γνωρίσουν οι σπουδαστές διάφορες φυσικές βαφές και τις διαδικασίες εφαρμογής των βαφών στα νήματα και υφάσματα. Να κατανοήσουν τις διαφορές μεταξύ φυσικών και συνθετικών βαφών και ποιες ανάγκες οδήγησαν στην δημιουργία των τελευταίων.  Να γνωρίσουν τις διαδικασίες και τους μηχανισμούς διάβρωσης των βαφών ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν τα αποτελέσματα της δράσης αυτών στα αντικείμενα που καλούνται να συντηρήσουν.  

Λέξεις Κλειδιά

Φυσικές  και συνθετικές βαφές, χρώμα, χρωμοφόρες – αυξόχρωμες ομάδες, διάβρωση βαφών.

Στην ενότητα αυτή περιγράφονται οι παράγοντες φθοράς των ινών και υφασμάτινων αντικειμένων. Αρχικά αναλύονται οι χημικοί παράγοντες και συγκεκριμένα οι μηχανισμοί οξείδωσης, υδρόλυσης και σχηματισμού διασταυρούμενων δεσμών στα πολυμερή συστήματα των κυτταρινικών , πρωτεϊνικών και τεχνητών ινών και τα αποτελέσματα της δράσης τους στις ίνες και τα υφασμάτινα αντικείμενα.

Στη συνέχεια περιγράφονται οι φυσικοί-μηχανικοί παράγοντες φθοράς. Αναλύονται η επίδραση της υγρασίας και των διαφόρων μηχανικών δυνάμεων στις ίνες και τα υφάσματα. Δίνονται παραδείγματα τις φθοράς που υφίστανται οι ίνες και τα υφάσματα υπό την επίδραση ενδογενών παραγόντων, λόγω χρήσης και λανθασμένου χειρισμού, αλλά και λόγω ακατάλληλων συνθηκών έκθεσης και αποθήκευσης.

Στόχοι Ενότητας

Να κατανοήσουν οι σπουδαστές τους μηχανισμούς διάβρωσης των ινών και υφασμάτινων αντικειμένων υπό την επίδραση των χημικών και φυσικών- μηχανικών παραγόντων φθοράς, ώστε να μπορούν να αναγνωρίσουν την δράση τους και τα αποτελέσματά τους στα αντικείμενα που συντηρούν.

Λέξεις Κλειδιά

Χημικοί, φυσικοί και μηχανικοί παράγοντες φθοράς, οξείδωση, φωτο-οξείδωση, υδρόλυση, διασταυρούμενοι δεσμοί, επίδραση υγρασίας, ενδογενής εξασθένηση, λανθασμένος χειρισμός,  δραστικές επεμβάσεις συντήρησης.

Αρχικά περιγράφονται οι τρόποι καταγραφής και τεκμηρίωσης των υλικών και της τεχνολογίας κατασκευής υφασμάτινων αντικειμένων αλλά και των φθορών που παρουσιάζουν. Δίνονται οδηγίες για την σύνταξη και συμπλήρωση του Δελτίου Συντήρησης του κάθε αντικειμένου καθώς και για την οργάνωση του προγράμματος συντήρησης αυτού.

Στη συνέχεια   περιγράφονται οι τρόποι απεντόμωσης και απολύμανσης που εφαρμόζονται στα υφασμάτινα αντικείμενα που έχουν προσβληθεί από βιολογικούς παράγοντες φθοράς.

Στόχοι Ενότητας

Στόχος της ενότητας είναι να καταστήσει τους σπουδαστές ικανούς να εφαρμόζουν τις καταλληλότερες μεθόδους και τεχνικές για την σωστή τεκμηρίωση των υλικών κατασκευής και της κατάστασης διατήρησης των υφασμάτινων αντικειμένων, ώστε να  συμπληρώνουν σωστά τα δελτίο καταγραφής και συντήρησης των αντικειμένων που καλούνται να συντηρήσουν, καθώς και το δελτίο επεμβάσεων μετά την ολοκλήρωση των εργασιών που εφάρμοσαν στα αντικείμενα. 

Επίσης να μπορούν να αναγνωρίσουν την προσβολή των αντικειμένων και να μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα από τις διάφορες μεθόδους απεντόμωσης και απολύμανσης την καταλληλότερη για το κάθε αντικείμενο, ανάλογα με τα υλικά κατασκευής του και την κατάσταση διατήρησής του. 

Λέξεις Κλειδιά

Τεκμηρίωση, καταγραφή, εξέταση αντικειμένων, αποτύπωση φθορών, δελτίο συντήρησης, δελτίο τεκμηρίωσης, βιολογική φθορά, μύκητες, απεντόμωση, απολύμανση.

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται αρχικά τα είδη των ρύπων και τα αποτελέσματα της παρουσίας τους στα υφασμάτινα αντικείμενα και τις ίνες και στη συνέχεια οι μέθοδοι και τα στάδια  καθαρισμού των υφασμάτινων αντικειμένων: επιφανειακός, υγρός και χημικός. Αναλύονται οι τρόποι εφαρμογής τους και τα υλικά που χρησιμοποιούνται ανάλογα με τους ρύπους που υπάρχουν στα υφασμάτινα αντικείμενα. Αναλύεται επίσης η χρήση των ενζύμων. Τέλος περιγράφεται η διαδικασία της εφύγρανσης των υφασμάτινων αντικειμένων.

Στόχοι Ενότητας

Στόχος της ενότητας είναι να κατανοήσουν οι σπουδαστές α) τα είδη των ρύπων και την δράσης τους στις ίνες τα νήματα και τα αντικείμενα, β) τα είδη καθαρισμού που εφαρμόζονται στα υφασμάτινα αντικείμενα, ανάλογα με το είδος των ρύπων που υπάρχουν σε αυτά και τη διαδικασία εφαρμογής τους καθώς και τα προληπτικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται σε κάθε περίπτωση, ώστε να μπορούν να τους εφαρμόσουν στα αντικείμενα που συντηρούν, και γ) να εξοικειωθούν με τις διαδικασίες εφύγρανσης και να μπορούν να τις εφαρμόσουν στα υφασμάτινα αντικείμενα.

Λέξεις Κλειδιά

Ρύπο, επιφανειακός, υγρός και χημικός καθαρισμός, ένζυμα, εφύγρανση, σχηματοποίηση.

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι τρόποι στερέωσης και υποστήριξης των υφασμάτινων αντικειμένων με χρήση βελονιών και συγκολλητικών. Γίνεται αναφορά στη βαφική των νέων υφασμάτων που χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη αλλά και την ανάρτηση των υφασμάτων. Τέλος, παρουσιάζονται  οι βασικές βελονιές που εφαρμόζονται στην συντήρηση υφασμάτινων αντικειμένων.

Στόχοι Ενότητας

Στόχος της ενότητας είναι να κατανοήσουν τους τρόπους στερέωσης και υποστήριξης των φθαρμένων υφασμάτινων αντικειμένων και της βαφικής των νέων υφασμάτων, ώστε να εφαρμόσουν τις μεθόδους αυτές στην συνέχεια στο εργαστηριακό κομμάτι του μαθήματος.

Λέξεις Κλειδιά

Συμπλήρωση, στερέωση, υποστήριξη, βαφική, συγκολλητικά, βελονιές συντήρησης.

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι τρόποι έκθεσης, αποθήκευσης και μεταφοράς των υφασμάτινων αντικειμένων, ανάλογα με το είδος και την κατάσταση διατήρησης του κάθε αντικειμένου. Δίνονται παραδείγματα από τους τρόπους που εφαρμόζονται σε διάφορα Μουσεία  αλλά και από την εφαρμογή των μεθόδων αυτών στα εργαστήρια του Τμήματος. Τέλος περιγράφονται οι αρχές που πρέπει να τηρούνται κατά την μεταφορά των υφασμάτινων αντικειμένων τόσο μέσα στο ίδρυμα/ μουσείο όσο και κατά την μετακίνησή τους εκτός σε περιπτώσεις δανεισμού.

Στόχοι Ενότητας

Στόχος της ενότητας είναι να καταστήσει του σπουδαστές ικανούς α) να αποφασίζουν για τους κατάλληλους τρόπους έκθεσης, αποθήκευσης και μεταφοράς των υφασμάτινων αντικειμένων ώστε να συμβάλλουν στην μακροχρόνια προστασία τους, β) να προετοιμάζουν κατάλληλα τα αντικείμενα τόσο για την ανάρτηση όσο και για την μεταφορά τους, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις δανεισμού και γ) να μπορούν να ελέγχουν τις περιβαλλοντικές συνθήκες στους χώρους έκθεσης, αποθήκευσης αλλά και κατά την μετακίνηση των αντικειμένων, ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος φθοράς τους.

Λέξεις Κλειδιά

Έκθεση, αποθήκευση και μεταφορά αντικειμένων, velcro, ρολό, ερμάρια, κούκλες, κουτί αρχειακών προδιαγραφών, αντιόξινο χαρτί, περιβαλλοντικές συνθήκες.