Εισαγωγή στην Αρχειονομία

Η εισαγωγή περιλαμβάνει μια αποτύπωση της εικόνας που η κοινωνία έχει για τις αρχειακές υπηρεσίες και τον ρόλο τους στη σύγχρονη εποχή. Εξετάζει την καθοριστική επίδραση της νέας τεχνολογίας στην διαχείριση αλλά και την παραγωγή των αρχείων και την ανάδειξη της αρχειονομίας ως αυτόνομης επιστήμης της πληροφόρησης. Στο κεφάλαιο αποσαφηνίζονται βασικές έννοιες όπως αυτές του αρχείου (κυρίως αυτής που το ορίζει ως σύνολο τεκμηρίων) του αρχειονόμου και της αρχειονομίας ως της επιστήμης που διαχειρίζεται τα αρχειακά τεκμήρια από τη δημιουργία τους έως την διηνεκή φύλαξή τους.

Στόχοι Ενότητας

Να διασαφηνιστεί τι είναι αρχείο, πως δημιουργείται και ποιες είναι οι χρήσεις του. Επίσης να εξεταστεί το αντικείμενο της αρχειονομίας και ο ρόλος του αρχειονόμου.

Βιβλιογραφία

• Μπάγιας, Ανδρέας. Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.
• Ellis Judith (ed.), Η διαχείριση των Αρχείων, μετ. Ζωή Οικονόμου, Αθήνα: Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία και Τυπωθήτω Γιώργος Δαρδανός, 2000.
• Γιαννακόπουλος, Γ. (επιμ.) 90 χρόνια Γενικά Αρχεία του Κράτους: Κατάλογος έκθεσης= General State Archives 90th anniversary: Exhibition Catalogue. Αθήνα: Γ.Α.Κ., 2004.

Λέξεις Κλειδιά

Αρχείο, Αρχειονομία, Αρχειονόμος, Χρήσεις αρχείου

Περιγράφονται οι κατηγορίες των αρχειακών τεκμηρίων ανάλογα με την υπηρεσιακή τους χρησιμότητα (και τη συχνότητα χρήσης τους) και  εξηγούνται τα οφέλη από τη εφαρμογή της «αρχής των τριών ηλικιών». Αναλύονται οι αξίες των αρχειακών τεκμηρίων (λειτουργική - τεκμηριωτική) και στη σημασία τους για τον καθορισμό των τριών σταδίων της ζωής τους.

Στόχοι Ενότητας

Να γίνουν κατανοητές οι τρεις φάσεις (ηλικίες) της ζωής των αρχειακών τεκμηρίων και οι αξίες που δικαιολογούν την δημιουργία και τη διατήρησής του.

Βιβλιογραφία

• Μπάγιας, Α. Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.
• Ellis Judith (ed.), Η διαχείριση των Αρχείων, μετ. Ζωή Οικονόμου, Αθήνα: Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία και Τυπωθήτω Γιώργος Δαρδανός, 2000.

Λέξεις Κλειδιά

Ενεργά αρχεία, Ημιενεργά αρχεία, Ιστορικά αρχεία, Λειτουργική Αξία, Τεκμηριωτική αξία

Παρουσιάζονται γενικές έννοιες που αποσαφηνίζουν την βασικότερη αρχή της αρχειονομίας, αυτή του "αρχειακού δεσμού" που διαρθρώνεται σε δύο επίπεδα (τα οποία, σύμφωνα με άλλη απόδοση στα ελληνικά, αντιστοιχούν στην "αρχή της προέλευσης" και την "αρχή της αρχικής τάξης"). Διευκρινίζεται η έννοια του αρχειακού συνόλου (αρχειακής μονάδας) σε αντιδιαστολή με την έννοια της «συλλογής».

Στόχοι Ενότητας

Κατανόηση της αρχής του Αρχειακού δεσμού και των εννοιών του αρχειακού συνόλου και της αρχειακής συλλογής.

Βιβλιογραφία

• Μπάγιας, Ανδρέας. Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.
• Ellis Judith (ed.), Η διαχείριση των Αρχείων, μετ. Ζωή Οικονόμου, Αθήνα: Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία και Τυπωθήτω Γιώργος Δαρδανός, 2000.
• Μπάγιας Ανδρέας, Εγχειρίδιο Αρχειονομίας. Η επεξεργασία ενός ιστορικού αρχείου, Αθήνα: Κριτική, 1991.

Λέξεις Κλειδιά

Αρχειακός δεσμός, Αρχειακό σύνολο, Αρχειακή συλλογή

Γίνεται ιστορική αναδρομή στις πρακτικές που οδήγησαν στη θεωρητική διατύπωση της αρχής. Εξετάζεται η εφαρμογή τα της αρχής ανεξαρτήτως υποστρώματος και ηλικίας των τεκμηρίων. Ιδιαιτέρως απασχολεί η  εφαρμογή του δεύτερου επιπέδου της αρχής (αρχή της αρχικής τάξης).

Στόχοι Ενότητας

Να αναδειχθεί (μέσω της ιστορικής ανασκόπησης) η πρακτική βάση της αρχής του αρχειακού δεσμού. Επίσης να εξεταστούν οι προϋποθέσεις για τη διατήρησης της ταξινόμησης του παραγωγού του αρχείου, όπως ορίζει το δεύτερο επίπεδο της αρχής του αρχειακού δεσμού.

Βιβλιογραφία

• Μπάγιας, Ανδρέας. Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.

Λέξεις Κλειδιά

Αρχειακός δεσμός- Ιστορία, Αρχή της Αρχικής Τάξης, Ταξινόμηση

Εξετάζεται η εφαρμογή του Αρχειακού δεσμού στα "μη γραπτά" τεκμήρια και η άποψη περί "ολικών αρχείων". Επίσης η εφαρμογή της αρχής στη φάση των ενεργών και ημιενεργών τεκμηρίων

Στόχοι Ενότητας

Να συζητηθούν τα θεωρητικά επιχειρήματα που συνηγορούν υπέρ της διαχείρισης του αρχειακού συνόλου ως ολότητας, ανεξαρτήτως του υλικού των τεκμηρίων που το συνθέτουν.

Βιβλιογραφία

• Μπάγιας, Ανδρέας, Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.

Λέξεις Κλειδιά

Νέα αρχειακά υποστρώματα, Ολικά αρχεία, Αρχειακός δεσμός-Ενεργά αρχεία

Εξετάζεται το βασικό πρόβλημα να καθορίσει κανείς τι συνιστά το αρχειακό σύνολο και ποια είναι τα όρια του. Το πρόβλημα προκύπτει από τη δυσκολία καθορισμού και διάκρισης των παραγωγών των αρχειακών συνόλων, των νομικών ή φυσικών προσώπων δηλαδή, από τις δραστηριότητες των οποίων έχουν απορρεύσει τα αρχειακά σύνολα. Ο καθορισμός του παραγωγού εμφανίζεται ιδιαίτερα προβληματικός στις περιπτώσεις των οργανισμών μεσαίου και μεγάλου μεγέθους, ιδιαίτερα με την κυριαρχία της νέας τεχνολογίας στην παραγωγή του αρχειακού υλικού.

Στόχοι Ενότητας

Ανάδειξη της σημασίας του καθορισμού του παραγωγού για των ορίων του αρχειακού συνόλου. κατανόηση των διαφορετικών προσεγγίσεων (μινιμαλιστική/ μαξιμαλιστική) για την αντιμετώπιση διαφορετικών περιπτώσεων.

Βιβλιογραφία

• Μπάγιας, Ανδρέας, Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.

Λέξεις Κλειδιά

Αρχειακό σύνολο, Αρχεία – Παραγωγός

 Εξετάζεται  η δυσκολία στη διάκριση των αρχειακών συνόλων που προέρχεται από το γεγονός πως οι οργανισμοί-παραγωγοί δεν παραμένουν αμετάβλητοι στο χρόνο και τα όρια τους συνεχώς μετακινούνται. Παρόλα αυτά τα τεκμήρια θα πρέπει να οργανωθούν με βάση την προέλευση τους (αρχειακός δεσμός).   Παρατίθενται παραδείγματα αλλαγών σε οργανισμούς και εξηγείται ο τρόπος διαχείρισης του αρχειακού υλικού κατά περίπτωση.

Στόχοι Ενότητας

Να διευκρινιστούν οι όροι «ανοικτό» και «κλειστό» αρχειακό σύνολο με παραδείγματα αλλαγών  (σε ονομασία, αρμοδιότητες κ.τ.λ.) οργανισμών – παραγωγών αρχειακού υλικού.

Βιβλιογραφία

• Μπάγιας, Ανδρέας, Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.

Λέξεις Κλειδιά

 Ανοικτό αρχειακό σύνολο, Κλειστό αρχειακό σύνολο

Εξετάζονται διάφορες προβληματικές περιπτώσεις αρχειακών συνόλων: Η μικρή ομάδα τεκμηρίων και το ελλιπές αρχειακό σύνολο (ανάγκη χρήσης του ενδιάμεσου όρου της «αρχειακή ενότητας» ), τα αρχεία που έχουν δημιουργηθεί από την κοινή δραστηριότητα δύο ή περισσότερων οργανισμών, τα τεκμήρια που έχουν παραχθεί από δημόσιους λειτουργούς, τα διαμελισμένα και διασπαρμένα αρχειακά σύνολα.

Στόχοι Ενότητας

Εξοικείωση με τις διάφορες ιδιαίτερες περιπτώσεις αρχειακών συνόλων και τους τρόπους με τους οποίους πρέπει να αντιμετωπίζονται.

Βιβλιογραφία

• Μπάγιας, Ανδρέας, Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.

Λέξεις Κλειδιά

Αρχειακή ενότητα, Ελλιπές αρχειακό Σύνολο, Αρχειακή ενότητα, Αρχεία δημόσιων λειτουργών

Παρουσιάζεται η "αρχή της εντοπιότητος" που ενισχύει το επιχείρημα της φυσικής ενότητας του αρχειακού υλικού και εξετάζονται οι σύγχρονες απόψεις για την αρχή του αρχειακού δεσμού..

Στόχοι Ενότητας

Κατανόηση της αρχής της εντοπιότητας και της εφαρμογής της στο εθνικό και διεθνές περιβάλλον

Βιβλιογραφία

• Μπάγιας, Ανδρέας, Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.

Συνοπτική παρουσίαση των εργασιών και της αλληλουχίας με την οποία εκτελούνται για την επεξεργασία του αρχειακού υλικού. Παρουσίαση της εργασίας της πρόσκτησης και της σημασίας διαμόρφωσης εθνικής πολιτικής προσκτήσεων

Στόχοι Ενότητας

Εξοικείωση με την αρχειακή εργασία της Πρόσκτησης

Βιβλιογραφία

• Καραπιδάκης Νίκος – Βακαλοπούλου Μαρία, Αρχειονομία. Η πρακτική των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα, 2012.
• Μπάγιας, Ανδρέας, Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.
• Μπάγιας Ανδρέας, Εγχειρίδιο Αρχειονομίας. Η επεξεργασία ενός ιστορικού αρχείου, Αθήνα: Κριτική, 1991.

Λέξεις Κλειδιά

Αρχειακές εργασίες, Αρχεία – Πρόσκτηση

Περιγραφή των βασικών αρχειακών εργασιών της Ταξινόμησης και της Περιγραφής, Εξήγηση της ιεραρχικής ταξινομικής δομής των αρχείων όπως και των πεδίων του Διεθνούς Προτύπου Αρχειακής Περιγραφής (ISAD-G).

Στόχοι Ενότητας

Εξοικείωση με τις αρχειακές εργασίες της Ταξινόμησης και της Περιγραφής.

Βιβλιογραφία

• Καραπιδάκης Νίκος – Βακαλοπούλου Μαρία, Αρχειονομία. Η πρακτική των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα, 2012.
• Μπάγιας, Ανδρέας, Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.
• Μπάγιας Ανδρέας, Εγχειρίδιο Αρχειονομίας. Η επεξεργασία ενός ιστορικού αρχείου, Αθήνα: Κριτική, 1991.

Λέξεις Κλειδιά

Αρχεία - Ταξινόμηση, Αρχεία - Περιγραφή

Περιγραφή των αρχειακών εργασιών της Αξιολόγησης, Συντήρησης, Προβολής και χρήσης των αρχείων.

Στόχοι Ενότητας

Εξοικείωση με τις αρχειακές εργασίες της Ευρετηρίασης, Αξιολόγησης, Συντήρησης και Προβολής και χρήσης αρχείων.

Βιβλιογραφία

• Καραπιδάκης Νίκος – Βακαλοπούλου Μαρία, Αρχειονομία. Η πρακτική των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα, 2012.
• Μπάγιας, Ανδρέας, Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.
• Μπάγιας Ανδρέας, Εγχειρίδιο Αρχειονομίας. Η επεξεργασία ενός ιστορικού αρχείου, Αθήνα: Κριτική, 1991.

Λέξεις Κλειδιά

Αρχεία - Ευρετηρίαση, Αρχεία - Αξιολόγηση, Αρχεία - Συντήρηση, Αρχεία - Προβολή και χρήση

Στο κεφάλαιο εξετάζεται η πολιτική που ασκείται στο χώρο των αρχείων και διαμορφώνει το "εθνικό αρχειακό σύστημα", το σύνολο δηλαδή των μέσων που διαθέτει μια χώρα προκειμένου να συγκροτήσει, να διαφυλάξει, να επεξεργαστεί και να προβάλει το αρχειακό υλικό της. Εξετάζονται τα χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν την αρχειακή ιδιαιτερότητα κάθε χώρας, όπως και τα στοιχεία που πρέπει να περιλαμβάνει ένα εθνικό αρχειακό σύστημα (υποδομή, θεσμικό πλαίσιο, εφαρμοσμένη αρχειονομία, αρχειακή επιστήμη). Επισημαίνονται οι διαφορές στη φιλοσοφία και την πρακτική μεταξύ των διαφόρων εθνικών αρχειακών συστημάτων και αναδεικνύεται ο κεντρικός ρόλος της εθνικής αρχειακής υπηρεσίας.

Στόχοι Ενότητας

Η κατανόηση της δομής και των χαρακτηριστικών του Εθνικού Αρχειακού Συστήματος και η πληροφόρηση για την ιστορία και τη λειτουργία της ελληνικής εθνικής αρχειακής υπηρεσίας.

Βιβλιογραφία

• Γιαννακόπουλος, Γιώργος (επιμ.) 90 χρόνια Γενικά Αρχεία του Κράτους: Κατάλογος έκθεσης= General State Archives 90th anniversary: Exhibition Catalogue. Αθήνα: Γ.Α.Κ., 2004.
• Γιαννακόπουλος Γιώργος, Μπάγιας Ανδρέας, «Όψεις και προοπτικές του ελληνικού αρχειακού συστήματος. Προβληματισμοί και προτάσεις για τη διαμόρφωση εθνικής αρχειακής πολιτικής», Αρχειακός Δεσμός 1 (2004) σ.11 - 65.
• Γιαννακόπουλος Γιώργος, «Το νέο κτήριο της Κεντρικής Υπηρεσίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους», Αρχειακά Νέα, τχ. 22 (Ιούλιος 2004), σ. 82-84.
• Μπάγιας, Ανδρέας, Αρχειονομία: Βασικές έννοιες και αρχές. Αθήνα: Κριτική, 1998.

Λέξεις Κλειδιά

Εθνικό Αρχειακό Σύστημα, Αρχειακή υπηρεσία, Γενικά Αρχεία του Κράτους